Wie denkt dat een leven als freelancer vrij is van nachtmerries, heeft het grondig mis. En dan hebben we het niet over de angstdromen van naderende deadlines en onduidelijke projecten die je ‘s nachts wakker houden, maar wel over de vijf monsters die jouw freelancecarrière teisteren.
1. Het Spook
Je bent er rotsvast van overtuigd dat je ooit contact hebt gehad met deze opdrachtgever: een fluisterende stem aan de telefoon die een opdracht beschreef, een ijzige handdruk die je begroette. Maar als je vraagt wanneer je factuur betaald zal worden, lijkt het alsof die persoon nooit echt heeft bestaan. Na talloze e-mails, voicemails en ouijabordgesprekken blijf je hetzelfde antwoord krijgen: doodse stilte.
Het monster dat freelancers ongetwijfeld het vaakst lastigvalt, is het spook van de onbetaalde factuur. Het is zelfs zo’n universeel probleem dat de Amerikaanse non-profit Freelancers Union in 2012 alle getroffen freelancers vroeg om hun openstaande facturen door te sturen zodat zij de som konden maken: The World’s Longest Invoice bedroeg meer dan vier miljoen dollar!
Er kunnen verschillende verklaringen zijn waarom je nog niet voor een opdracht betaald bent geweest: de opdrachtgever heeft problemen met haar boekhouding waardoor de betaling vertraging oploopt, jouw contactpersoon binnen het bedrijf is tijdelijk op verlof en heeft je factuur nog niet naar de HR-afdeling doorgespeeld, of de opdrachtgever heeft beroep gedaan op je diensten zonder zelfs de geringste intentie om je achteraf te betalen. Geldige redenen, op het laatste voorbeeld na, maar als freelancer is het niet jouw probleem: het is de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever om jou op tijd te betalen voor je geleverde diensten.
Als je de kans op een openstaande factuur volledig wil elimineren, vraag je best om betaald te worden voor je aan de opdracht begint. In de realiteit zal dat echter niet altijd lukken: voor opdrachtgevers blijft het een risico om een freelancer te betalen waar ze nog niet eerder mee hebben samengewerkt, omdat ze nog niet helemaal weten wat ze van je kunnen verwachten. Een andere optie is het toepassen van ‘late fees’: voor facturen die niet op tijd betaald worden, kan je per week of per maand extra kosten aanrekenen. Mocht de opdrachtgever dan nog altijd niet betalen, moet je overwegen of het het waard is om juridische maatregelen te nemen.
2. De Onzichtbare Man
Je hebt de vreemdste week achter de rug. Mensen op straat liepen continu tegen je aan en de kassierster in de supermarkt leek niet eens op te merken dat je voor haar stond. Je vrienden stuurden je tientallen berichten om te vragen wanneer ze je nog eens zouden zien, maar je had ze twee dagen eerder toch nog gesproken? En je geeft het niet graag toe, maar toen je deze morgen langs de spiegel liep, dacht je even geen spiegelbeeld te zien.
Thuiswerken als freelancer kan aantrekkelijker lijken dan in een groot kantoor te zwoegen, maar het brengt wel zijn eigen reeks uitdagingen met zich mee. Geen cafetaria die iedere week dezelfde broodjes serveert en geen collega’s die meekwelen met melige popnummers op de radio, maar ook niemand om mee te praten als je aan het koffiezetapparaat staat. Een dag in complete stilte werken kan heel productief zijn, maar wanneer je meerdere dagen aan de slag gaat zonder met iemand te kunnen spreken, steekt de eenzaamheid al snel de kop op.
Lange tijd alleen zijn heeft niet enkel een negatieve invloed op je mentale toestand, maar ook op je lichamelijke gezondheid: mensen die zich vaak eenzaam voelen, hebben een grotere kans op het ontwikkelen van dementie, depressie en hart- en vaatziekten. Vaste werknemers kunnen zich nog beroepen op het contact met hun collega’s, mochten ze verder weinig vrienden of familie hebben, maar voor freelancers die alleen werken, liggen de risico’s veel hoger.
Een eerste tip om eenzaamheid tegen te gaan is na je werkuren afspreken met vrienden of familie zodat je je sociale batterijen weer een beetje kan opladen. Maar als zij net als jij een agenda hebben die volgeboekt is met dringende deadlines, kan het moeilijk zijn om een gepast moment te vinden.
Misschien is ‘s avonds even je vrienden zien zelfs niet genoeg om de acht uur of langer die je alleen gewerkt hebt te compenseren. In dat geval bieden co-working spaces misschien een oplossing: je werkt er in een gezellige atmosfeer samen met andere freelancers en kleine bedrijven, waardoor je gemakkelijk nieuwe contacten legt en productiever kan werken. Misschien hou je er zelfs een nieuwe opdracht aan over. Win-win!
3. De Zombie
Je weet niet wanneer je voor het eerst de honger voelde, je weet alleen dat je nooit meer voldaan bent. Je verslindt dagelijks honderden Instagram-posts, YouTube-video’s en Buzzfeed-quizzen en nog is het niet genoeg. Je schuifelt van je bureau naar het koffiezetapparaat, naar de printer en weer terug. De dagen waarop je productief aan het werk was, lijken een vage droom uit een vorig leven.
Als je freelancer bent, kan het moeilijk zijn om aan de drang van afleiding te weerstaan. Je hebt immers flexibele werkuren, dus je kan het je wel permitteren om een kwartiertje naar een video over het maken van zuurdesembrood te kijken, dan werk je vanavond maar wat langer. Maar wanneer je pauze uitloopt van een kwartier naar een halfuur, een uur en vervolgens een hele middag, wordt het een probleem.
Het is gemakkelijk om te zeggen dat je simpelweg wat meer discipline moet kweken zodat je niet afgeleid raakt van je werk. Jammer genoeg is dat niet voor iedereen even gemakkelijk. Als je je uitstelgedrag echt wil tackelen, kan je het probleem best bij de wortels aanpakken. Misschien kamp je met een creative block die je ervan weerhoudt om verder te werken, of is je opdracht niet uitdagend genoeg, waardoor je gemakkelijker naar afleiding snakt.
In het eerste geval kan het juist goed zijn om even afstand te nemen van je werk zodat je ergens anders inspiratie kan zoeken. Kies er dan voor om eens een wandeling te maken of een nieuw koffiehuis te bezoeken in plaats van meteen naar je smartphone te grijpen. Nieuwe prikkels zorgen voor nieuwe inzichten en zo vind jij misschien de oplossing voor je probleem.
Als je afleiding zoekt omdat je niet genoeg wordt uitgedaagd door je werk, moet je het grovere geschut inzetten: leg je smartphone aan de andere kant van de ruimte en plan specifieke momenten in waarop je hem mag gebruiken, blokkeer websites die je niet nodig hebt voor je werk en beperk je tijd op sociale media.
4. De Blob
In het begin leek het nog zo onschuldig: freelancer worden om je volledig aan je passie te kunnen wijden. Die eerste keer netwerken op zoek naar opdrachten wilde je er nog bijnemen, maar nu je ook nog eens je facturatie en belastingen in orde moet brengen, lijkt het soms of je wordt verzwolgen door een verstikkende slijmmassa.
Voor beginnende freelancers is het gemakkelijk om te onderschatten hoe groot de arbeidslast van een zelfstandige ondernemer is. Alhoewel je je waarschijnlijk met volle overgave op je opdrachten wil focussen, ben je ook verantwoordelijk voor alle bijkomende taken: facturen opmaken, je administratie bijhouden en een verse pot koffie zetten als de oude leeg is. Het kan soms overweldigend overkomen, maar je runt dan ook letterlijk een eenmanszaak.
Beschouw je uitgebreide takenpakket als een mooie kans om bij te leren. Als webdeveloper weet je niet automatisch hoe je je kennis en ervaring aan potentiële opdrachtgevers moet verkopen en als marketeer heb je waarschijnlijk geen kaas gegeten van boekhouding. Een job als freelancer geeft je de mogelijkheid om je kennis op al die gebieden bij te schaven.
Het kan ook geen kwaad om collega-freelancers om hulp te vragen. Als ze al lang in het vak zitten, hebben ze waarschijnlijk een efficiënte werkwijze ontwikkeld en delen ze graag hun tips met jou. En mocht je merken dat je je financiële administratie toch niet helemaal zelf de baas kan, is er niks mis mee om een boekhouder in de arm te nemen.
5. De Duivel
Toen je het contract onderaan met je naam tekende, leek er nog geen vuiltje aan de lucht. De opdracht was precies wat je zocht en de opdrachtgever verzekerde je met een duivelse glimlach dat hij uitkeek naar jullie samenwerking. Maar nu je effectief aan het werk wil gaan, trek je zijn woorden toch in twijfel. De opdrachtgever stelt onmogelijke eisen, valt je continu lastig met moeilijke vragen en wanneer je de samenwerking stop wil zetten, dreigt hij ermee om je ziel voor eeuwig in de hel te houden.
Toegegeven, lastige opdrachtgevers met de duivel vergelijken is een beetje overdreven (ook al zijn we niet de eersten). In de meeste gevallen bedoelen ze het niet slecht en hebben ze simpelweg nog niet heel veel ervaring met het werken met freelancers, waardoor hun verwachtingen misschien niet stroken met de realiteit. Misschien stelt je opdrachtgever net veel vragen omdat je een expert bent in je vakgebied en ze veel van je wil leren of blijft hij je taken geven omdat hij niet beseft hoeveel werk er eigenlijk in kruipt.
De meest effectieve manier om met moeilijke klanten om te gaan, is om steeds vriendelijk en professioneel te blijven. Kill them with kindness, zoals ze in het Engels zeggen. Als de opdrachtgever goede bedoeling heeft, trap je hem niet op de tenen door plots aanvallend uit de hoek te komen; als de opdrachtgever je wel opzettelijk uit je tent wil lokken, zal je beleefde houding haar alleen maar verder ergeren.
Het eerste soort zal ook veel sneller luisteren wanneer je zegt dat hij onrealistische verwachtingen of te veel vragen heeft. In het uitzonderlijke geval dat de opdrachtgever je oprecht wil irriteren, kan je jullie samenwerking best zo snel mogelijk stopzetten.
